Nazewnictwo Kanału Elbląskiego

Prawidłowa nazwa Kanału
Właściwa i poprawna nazwa brzmi "Kanał Elbląski". Jej podstawą jest przytoczony niżej akt prawny z 1949 roku. Historyczna, poprzednia nazwa Kanał Oberlandzki. Lansowane, w rozmaitych wydawnictwach nazwy "Kanał Ostródzko-Elbląski" lub "Elbląsko-Ostródzki" nie są poprawne. Ich rodowód związany jest z rokrocznymi zawodami pomiędzy tytułowymi miastami o pierwszeństwo miasta w nazwie. Służy to celom marketingowym i promowane jest zwłaszcza przez Żeglugę Ostródzko-Elbląską, organizującą rejsy statkami pasażerskimi z Elbląga do Ostródy. Być może błąd jest spowodowany również "inwencją" redaktorów opracowujących mapy, którzy widząc obok siebie nazwy "Kanał Elbląski" i "Kanał Ostródzki" po prostu łączyli obie nazwy w jedną całość. Niestety, błędna nazwa żyje już "własnym życiem" i jest powielana przez wiele poważnych wydawnictw i periodyków.



Na mapce w wielu miejscach podałem nazwy "zwyczajowe" lub nieobowiązujące zgodnie z prawem.
Wszystkie nazwy w nawiasach, zwłaszcza odcinków Kanału są nazwami nieoficjalnymi, stosowanymi sporadycznie - np. przez wydawców map, pocztówek czy przewodników.

Kanał Elbląski według polskiego prawa
łączy i obejmuje następujące odcinki:

• Miłomłyn z jeziorem Druzno (nazwa od 1949 roku).
  

Podstawa prawna nazwy Kanał Elbląski: Monitor Polski z 1949 - nadanie nazwy Kanał Elbląski jedynie na odcinku Miłomłyn-jezioro Druzno, na podstawie rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej;

Pozostałe kanały lub odcinki kanałowe nazwane zgodnie z prawem

• Kanał Dobrzycki - nazwa od 2013 roku odcinka kanału od jez. Jeziorak do jez. Ewingi.
  

Podstawa prawna - nazwa nadana przez Ministra Administracji i Cyfryzacji 13 grudnia 2013 roku (Dziennik Ustaw 23 grudnia 2013 roku).

Aktualizacja 2019:

• Kanał Ducki (dawniej nieoficjalnie Bartnicki) - łączy jezioro Ruda Woda z jeziorem Bartężek.
  Artykuł na ten temat tutaj. Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 13 grudnia 2018 roku, opublikowane 28 grudnia 2018 roku pozycja 2447, z wejściem w życie 01 stycznia 2019 roku.

Pozostałe odcinki kanału nie mają nadanych oficjalnych nazw

• Miłomłyn z jeziorem Jeziorak (nazwa nieoficjalna: Kanał Iławski, Elbląski);
• Miłomłyn z jeziorem Drwęckim (nazwa nieoficjalna: Kanał Elbląski, Miłomłyński, Liwski, Warmiński)
• Ostródę z jeziorem Szeląg Wielki (nazwa nieoficjalna: Kanał Ostródzki, Elbląski);
  
• Jezioro Ruda Woda (druga nazwa Dudzkie) z jeziorem Bartężek (nazwa nieoficjalna: Kanał Bartnicki, Dudzki). Od 01 stycznia 2019 oficjalna nazwa Kanał Ducki - artykuł na ten temat tutaj.

Na łamach portalu Pomorski Szlak Żeglarski przyjęliśmy następujące nazewnictwo odcinków kanałowych (wersja 1)

• kanał Elbląski - od Miłomłyna do jeziora Druzno - 52 km (nazwa oficjalna);
  
• kanał Miłomłyński - od Miłomłyna do jeziora Drwęckiego - 10,50 km;
  
• kanał Iławski - od Miłomłyna do jeziora Jeziorak - 11,5 km;
  
• kanał Ostródzki - od Ostródy* do jeziora Szeląg Mały - 7,5 km (wraz z odcinkami jezior, długość wymaga sprawdzenia); funkcjonuje także nazwa Kanał Pauzeński
  
• kanał Bartnicki - od jeziora Ruda Woda do jeziora Bartężek (Bartnickiego) - 1 km;
  - 01 stycznia 2019 przyjęto oficjalną nazwę poniemiecką Kanał Ducki - artykuł na ten temat tutaj.
• kanał Dobrzycki - od jeziora Jeziorak do jeziora Ewingi 2,4 km (nazwa oficjalna)
  

* Obecnie Kanałem Ostródzkim nazywa się odcinek od Jeziora Pauzeńskiego do jeziora Szeląg Wielki. Odcinek od jeziora Drwęckiego do jeziora Pauzeńskiego nie ma nawet nieoficjalnej nazwy.

Wymienione wyżej odcinki zaliczane są do systemu (systematu) Kanału Elbląskiego i mają różne, alternatywne do wymienionych nazwy. Niektóre odcinki kanałowe po objęciu przez polską administrację w 1945 roku nie zostały nigdy nazwane, a nazwy niektórych uzyskały urzędowe potwierdzenie dopiero w ostatnich latach.

Galimatias z nazwami
Zaczął się po II Wojnie Światowej i trwa do dzisiaj. Poszczególne odcinki mają różne nazwy, często nieoficjalne, używane dowolnie przez różne instytucje, często z błędami, które powielane są potem przez wydawców map, przewodników czy w artykułach prasowych. To jednak nie koniec zamieszania. Część odcinków kanału nie ma w ogóle żadnej oficjalnej, ani nawej nieoficjalnej nazwy.

Zamieszanie z nazewnictwem
Omawiając okołokanałowe nazewnictwo, należy zacząć od tego, że nazwa Kanał Ostródzko-Elbląski, lub Elbląsko-Ostródzki, forsowana przez różne instytucje do celów promocyjnych - oficjalnie nie istnieje. W pewnym czasie Ostróda i Elbląg organizowały nawet zawody pomiędzy miastami, a stawką za zwycięstwo było umieszczenie Ostródy lub Elbląga jako pierwszego w nazwie kanału na dany rok. Możliwe, że wykorzystując fakt, iż kanał od jeziora Pauzeńskiego do Szeląg Wielki nazywa się (choć nieoficjalnie) Ostródzkim, stworzono na tej podstawie hybrydę tych dwóch słów.

Najwięcej zamieszania jest z odcinkiem od Miłomłyna do jeziora Drwęckiego. Odcinek Kanału z Ostródy do Miłomłyna w wielu opracowaniach nazywany jest Kanałem Warmińskim i w całym galimatiasie nazw kanałowych ta jest chyba jedną z najgorszych, gdyż ten odcinek kanału nie leży w ogóle na Warmii. Inna nazwa tego kanału to Kanał Miłomłyński lub po prostu Kanał Elbląski. Stosowana jest także nazwa Liwa, lub rzeka Liwa, rzadziej Kanał Liwski, gdyż kanał biegnie w większości skanalizowanym odcinkiem tej rzeki.

Odcinek z Miłomłyna do Jeziora Jeziorak nazywa się Kanałem Iławskim. Kanał z Jezioraka na Jezioro Ewingi to kanał Dobrzycki (nazwa potwierdzona oficjalnie) . Kanał z Ostródy do Jeziora Pauzeńskiego nie ma w ogóle oficjalnej nazwy, a dalsza odcinek, z jeziora Pauzeńskiego na jezioro Szeląg Wielki nieoficjalnie nazywany jest Kanałem Ostródzkim.

Początek Kanału Elbląskiego od strony Ostródy to jego połączenie z jeziorem Drwęckim. Ten odcinek Kanału, biegnący do śluzy Miłomłyn to uregulowane koryto rzeki Liwy i przez projektantów początkowo nie był traktowany jako część Kanału Elbląskiego. Pierwotnie nazwano go Kanałem Miłomłyńskim, dopiero później nazywając nieoficjalnie Elbląskim.

Upartym, którzy dalszy odcinek kanału do Ostródy również nazywają Elbląskim, warto przypomnieć, że kilometraż Kanału Elbląskiego rozpoczyna się w Miłomłynie (kilometr 00.00), a nie przy ujściu kanału do jeziora Drwęckiego czy w Ostródzie.

Ponieważ jednak kanały leżące na Pojezierzu Iławskim, będące czasem prawie bezpośrednim przedłużeniem Kanału Elbląskiego, zalicza się do systemu (systematu) Kanału Elbląskiego, dlatego w wielu opracowaniach ich nazwy są pomijane lub stosowane błędnie. Przez lata następowały wielokrotne zmiany w nazewnictwie.

Ponieważ jednak Kanał Elbląski ma swój początek w Miłomłynie, dlatego właśnie kilometraż Kanału (punkt 00,00) rozpoczyna się nie przy jeziorze Drwęckim a przy górnej głowie śluzy Miłomłyn. Natomiast zakończenie Kanału w pobliżu Elbląga, to miejsce połączenia Kanału Elbląskiego z jeziorem Druzno.

Inne odcinki kanałowe systematu Kanału Elbląskiego
mają zupełnie inne nazwy, choć przez wielu autorów nazywane są Kanałem Elbląskim, (niepoprawnie: Ostródzko-Elbląskim) lub różną kombinacją tych nazw. Są to:

• Kanał Iławski - łączący Miłomłyn z jeziorem Jeziorak;
• Kanał Miłomłyński (dawniej też Kanał Warmiński) - skanalizowany odcinek rzeki Liwy, łączący Śluzę Miłomłyn z jeziorem Drwęckim. Uwaga! odcinek ten nazywany jest także Liwą a w wielu opracowaniach występuje po prostu jako Kanał Elbląski;
• Kanał Ostródzki - łączący jezioro Drwęckie z jeziorem Szeląg Wielki (odcinek nazywany jest także Kanałem Pauzeńskim) ;
• Kanał Bartnicki (Ducki) - łączący jezioro Ruda Woda (Duckie) z jeziorem Bartężek (Bartnickim)
  - oficjalna nazwa Kanał Ducki od 2019 roku;
• Kanał Dobrzycki (łączący jezioro Jeziorak z jeziorem Ewingi) - nazwa nadana oficjalnie.

Piotr Salecki (grudzień 2015, aktualizacja maj 2019, wrzesień 2020)